گــُـــــوبـاره | |||
Wednesday, September 13, 2006
4. فرهنگ، پرسش و پاسخ پيش تر گفتيم که جغرافيای خيال ِانسان درهر زمان، در چارچوب گزاره ها و پذيره های ايدئولوژيک شکل می گيرد. اين گزاره ها و پذيره ها برپايه تعريف ويژه ای از انسان پديد می آيد. اين تعريف، ساختار ذهنی انسان از هستی را شکل می دهد و جايگاه او در جهان را روشن می کند و پيوند وی با پديدارها را تعريف می کند. اين چگونگی هماره دستخوش دگرگونی ست و هر روند و رويداد تازه ای، بازتابی برآن دارد. ذهن انسان گرايش شگرفی به ساده کردن داده ها و داشته ها و رويدادها دارد و هماره در پی ِ نکته بنيادين آنهاست. چنين است که همه در پی يافتن و دانستن ِ "دليل ِ اصلی" و "عامل اساسی" دگرگونی ها هستند؛ دليل اصلی شکست مشروطه،عقب افتادگی ايران !، کودتای 28 مرداد، فروپاشی رژيم پهلوی، پيروزی انقلاب و......... اين چگونگی خواستار فروکاهی پاسخ به يک يا چند عامل اساسی ست که کم و بيش از پيش شناخته شده است، مانند؛ مشيت الهی، درگيری دولتهای بيگانه، نفت، بيسوادی مردم، مذهبی بودن ساختارهای فرهنگی. اين گرايش ذهنی بيشتر انديشمندان ما را برآن می دارد تا با چشمداشت به رنگ و بوی زمان ِ خود، يک چند از اين پاسخ های کليشه ای را در وارسی رويدادها برگزينند. اين پاسخ ها تنها می تواند کنجکاوی پرسنده (گان) را سير کند اما کليد رازگشای کلاف درهم گرفتاری های فرهنگی ما نمی تواند باشد. بازتاب ناخودآگاه اين پاسخجويی اين است که اين فرهنگ، سنت پرسش و پاسخ ندارد و يا اگر دارد، پرسش و پاسخ های آن از جنسی که کارايی سازندگی داشته باشد، نيست و شيوه کاربرد و کارکرد آن نيز چيزی به دريای دانش ما نمی افزايد. دانش انسان شناسی ديری ست نشان داده است که هيچ رويداد تاريخی را تک برهانی نمی توان و نبايد پنداشت و اگرچه ذهن انسان ريشه ياب و بنياد خواه است و پاسخ های کوتاه و ساده و گوارش پذير را خوش می دارد، اما پاسخ ِ هر پرسش تاريخی، بويژه در گستره تاريخ اجتماعی ، پژوهيدنی ست. اين پژوهش تنها با دست يازی به نشان ها و نمودها و نمادهای آشکار و خِرَد پذيز ممکن می شود. يعنی که بجای آن که نويسنده در خلوت خاطرات خود با کمک ِ دانش و بينش خود در پی پاسخ گويی برآيد، بايد با کوشش و پی گيری پايدار، دراسناد و مدارک دست اول و دوم و چندم، درپی بدست آوردن نه، بل که ساختن پاسخی با گواهی و گواهينامه بود. تنها با پی گيری ِ چنين شيوه ای می توان دريافت که پاسخ يابی، کاری بس دشوار و پيچيده است و هرگزنمی توان به يک عامل و يا دليل بسنده کرد. بله، تنها در سايه پژوهش و پالايش ِ روشمند می توان از شًر ِ پاسخ های " شکمی" و "من- در- آوردی" رهيد. پس از آن می رسيم به وادی ديگری که به خواندنش می ارزد. فرهنگ های انسانی را درگزينشی جامعه شناسيک می توان به دو دسته بخشبندی کرد؛ "پُرپرسش ِ کم پاسخ" و "پُر پاسخ ِ کم پرسش"1. در سرزمين هايی که همه چيز هماره در حال دگرگون شدن است و دگرگونی ها بی رويه و بی برنامه و صادراتی ست، مردم پرسش های بسياری درباره چيستی و چرايی پديدارها و رويدادهای روزمره و چگونگی پيدايش آنها دارند. در اين جوامع پرسش فراوان است و پاسخ کم. در چنين جامعه ای اگرانسان در انديشيدن آزاد نباشد، پاسخ ها، هماره فرمايشی و کليشه ای و باور نکردنی ست. اما در سرزمين هايی که زندگی بی دستکاری "آقا بالا سر"، اداره می شود، پرسش و پاسخ در دو کفه تزازو در برابر هم می ايستند. هر چه مردمی توانگر و فرهنگمندتر و متمدن تر باشند، پاسخ های آماده بيشتری به پرسش های خود درباره گرفتاريهای اجتماعی و فرهنگی دارند، زيرا که پاسخ بسياری از پرسش های همگانی را نهادهای مردمی بصورت سيستماتيک می يابند و در دسترس همگان می گذارند. برای نمونه، شايد کسی بخواهد بداند که پيوند تهيدستی با مرگ و مير در تصادفات رانندگی چيست. در کشورهايی مانند سوئيس و يا انگلستان، پاسخ يابی به چنين پرسشی بسيار آسان است. درايران چطور؟ در بخش های پيشين گفتيم که مشروطه، پروژه ای شکست خورده و ناتمام است و برآن شديم تا دليل های اين شکست را از ديدگاه روانشناسی بررسيم. چه کارِ سختی. روانشناسی با فرد در جامعه و چگونگی بينش ِ او سروکار دارد. هرچه جامعه قانونمندتر باشد، آزادی های فردی محدودتر و فشرده تر می شود. پس سود و زيان ِ فرد و جامعه هماره در ستيزبا يکديگرند. يکی از بزرگترين رويدادهای اجتماعی در ايران که بازتاب بسيار ژرفی در ساختار روانی فرد داشته است کوچ ايرانیان از روستا ها به شهرهاست. اين رويداد چنان بازتاب ژرفی بر ذهن و زبان ايرانيان داشته است که بررسی آن مثنوی هزارمن کاغذ -نه، مثنوی هزار گيگا بايت حافظه می خواهد. دنباله دارد..... ...................................................... 1. “Question Rich, Answer Poor”, or “Answer Rich, Question Poor” |
 seedbox vpn norway | ||